Ørsta frå A til Å, del 10 - J.

J. Jul, jul, strålande jul.

http://www.youtube.com/watch?v=2p1i1-4o1t8



Retteleg norsk jul

Jul, jul, strålande jul, heiter det i ein svensk julesong. Ligg det noko uavvendeleg i dette at barndomsjula var så omframt strålande? Sant å seie er julene mine no langt meir ”strålande” når det gjeld mengde og utval i lys, pynt, mat og gåver, men det er barndomsjula som er magisk. Eg var lenge overtydd om at dei som ikkje budde på gard og ikkje hadde metershøge brøytekantar, umogleg kunne vite korleis ei retteleg jul skulle vere. Og juletreet måtte sjølvsagt hentast frå eigen skog, helst julaftan føremiddag. Treet skulle i alle fall ikkje pyntast før julaftan! Ho Besta heime var full av forakt for dei som lagde julehelg alt på veslejulaftan. No må eg til nokre dagar før om eg skal greie å montere all julestasen.

Julebord

Nisseby, på pianoet.

Etter som eg vart større, høyrde òg ein tur ned på Pe-buda med til julaftansritualet. Der var han Pe-Per i ekstra godt humør og delte ut sigarar til karfolka. Om veret var så nokolunde, møtte eg granneungane til i alle fall freistnad på felles leik. Og likevel var julaftan føremiddag så forferdeleg lang! Men klokka vart no langt om lenge fem denne dagen òg, i radioen vart jula ringt inn, og julematen kom på bordet. Endeleg jul! No var ikkje ventetida over med dette. Det skulle vaskast opp og fliast på kjøkenet, og så skulle mødrene i mitt barndomsrevir i fjøsen! Endelause halvtimar der einaste trøysta var juleblada som var vekkgøymde nett til denne stunda; Stomperud, Knoll og Tott, Vangsgutane, Smørbukk, Tuss og Troll.

Smørbukk helsar på Donald. Men Donald var ikkje med i julehefte-utvalet vårt.

Vi budde noko avsides til, så det var smått med meir handfaste julenissar, så få som vi var, ville det bli for gjennomskodeleg om far min skulle bli borte nett då nissen kom. Men far visste råd: Nissen hadde ikkje tid til å kome inn til oss så mykje som han hadde å fare over, så han sette igjen ein sekk ute, stundom på svala, stundom attom nova. Det vart gjerne eit par bomturar på bror min og meg før vi fann sekken. Og så var vi så nær himmelen som vi vere kunne før vi fauk for godt.

Travel nisse

Den mest minnerike julaftan var nok då eg fekk sovedokke. Dette var før dokkene til folk flest fekk ”ekte” hår, men det ein ikkje har sett, har ein heller ikkje vit til å sakne, så for meg var det påmåla celluloidhåret meir enn godt nok. Mor hadde brukt seine kveldstimar til å strikke og sy, så dokka var godt utstyrt. Eg trur eg levde i saligheit resten av den jula og langt inn på nyåret.

Søskenbarna til dokka mi.

Første juledag var brukvisa at ein skulle halde seg heime, men der heldt vi ikkje skikken i vår familie. Far hadde berre ei syster, og tante ville så gjerne at mor hennar og vi skulle kome dit denne dagen. Dette var tradisjon så lenge eg minnest. Det var sjølvsagt fyrt opp i bestestova ein slik dag, neter og frukt stod på bordet, og vi vart serverte ein drusteleg kjøtmiddag med dessert og kaker. Mitt store ynskje var å ha ein reservemage til bruk ved slike høve. Og så hadde dei levande lys på juletreet på Krøvelen, lenge etter at vi hadde fått elektriske. Når onkel tende treet i skumringa, var det som julestemninga kraup og kravla både over og under huda. Seinare i jula skulle dei på Krøvelen ”drikke jul” hos oss, så var det juletrefestar og møte med familien nede i Vik. Alt var fastlagt og tradisjonsbunde, og alt var ingrediensar i ”strålande jul”.