Spas og gaman i Volda på 60-talet

”Når veka hallar og helga kjem,
og laurdagskvelden står litt på klem,
då er det moro å vera til,
då etlar ungdomen seg på dill,
ein laurdagskveld, ein laurdagskveld.”

Slik song Marie Lovise Vidnes i Ønskekonserten på 60-talet, og vi som var på rett stad til rett tid den gongen, kan skrive under på dette. Sjølv var eg på randen av anfektelse under Cuba-krisa i 1962. Tanken på at verda kanskje kunne reddast om eg slutta å danse og tok til å gå på bedehuset i staden, var ei tid langt framme i medvitet, men eg utsette avgjerda i det lengste. Og russarane tok til vetet utan mi hjelp. Sidan dansa eg dei fleste laurdagane, og verda stod det over.

Typisk pardanstilfelle

Etter at eg hadde blitt hybelbuar i Volda, var det for det meste dans på Samfunnshuset der som gjaldt. Det er mogleg vorspiel-omgrepet hadde kome til Volda på denne tida, men eg kan ikkje minnast at dette vart praktisert i mine krinsar. Ein vanleg laurdag var vi først seks timar på skole, så på Kafé Viking, der vi stundom drygde litt ekstra, eit par gonger like til barne-tv for å sjå Vi på Saltkråkan. Min pers på Viking-sitting er seks timar ved same bord med same cola.

Men vanlegvis måtte ein sørgje for å nå butikkane. Fire ferske rundstykke, kokt skinke og italiensk salat var ”vorspielet” til loftshybelnaboen min og meg. Dette inntok vi medan vi høyrde ”Ønskediktet” på radio. Og vi var 17 år. Kors på halsen! ”Diktet er en enetale som et ensomt hjerte fører, i et nesten hellig håp om at noen hører”. Sitatet sit som spikra, og vi høyrde.

Ensomt hjerte

På sjølvaste dansen på Samfunnshuset gjekk det ikkje alltid så prektig føre seg. Med dagens konnotasjonar til ”utagerande åtferd”, ville det bli heilt feil å bruke eit slikt uttrykk. Men litt agering, kanskje? Den eine dansefesten var vel den andre lik, action- og spenningsnivået låg mykje på kven dansar med kven no, og kven dansar slett ikkje saman. Cliff-hangeren vart så: Kven dansar dei tre siste saman, og vil desse også danse saman neste laurdag? Ulideleg spaning, og så ei helg slo lagnaden meg til jorda: Eg fekk halsbetennelse og feber ein laurdag! Eg var så medteken at å gå ut kom ikkje på tale, men eg fekk i alle fall ei venninne til å love å kome innom etter dansen og gjere greie for (typisk norsklæraruttrykk – sukk!) alt, absolutt alt! Eg heldt meg standhaftig vaken og dreiv sjøvterapi ved å teikne sjela mi, ein dyster, mørkeblå, utflytande blekklatt.

Sjela mi anno 1965

Ein og annen hybelfest var det vel, men det ikkje så mange som har festa seg i minnet. Ein minnest eg likevel godt: Hilde og eg var bedne på hybelfest til ein lærarskule-elev. Ut på kvelden måtte vi på do, og dit gjekk vi saman. Ikkje noko perverst i det, det er slikt venninner gjer. Klosettet var av det gamle slaget med sisterne høgt oppe på veggen og snor til å drage i. På veggen var det ein handskriven plakat der det stod: ”Drag ikkje i snora i utrengsmål etter kl. 23.00.” Dette var eit romstort avtrede, og Hilde og eg vart sitjande i på golvet og drøfte. Kvar gjekk grensene for utrengsmål? Kunne det vi hadde hatt føre oss klassifiserast som utrengsmål?

Snor til å drage i, men ikkje i utrengsmål

Det slår meg at dette kanskje er ein målestokk ein no og då kunne bruke på livet sitt, stoppe opp, reflektere: Er dette utrengsmål? Sist eg var i København, kom eg i skade for å kjøpe mitt femte par brune støvlettar. Eg kan sjølvsagt argumentere med at i slikt klima som vi har, må ein ha eit par langskafta damestøvlettar med saueskinnsfor, eit par glatte, italienske til mildare ver, eit par ”uggs” med rikelege mengder sau på innsida til grusomme mengder kalde grader, eit par Sympatex til slaps- og sølebruk; og eit par låge Arche med litt hæl som var på sal til halv pris i Køben. Men om ein no reflekterte ut frå omgrepet utrengsmål? Utfallet kunne ha blitt eit heilt anna. Kanskje.

Utrengsmål?

No var det ikkje alltid Hilde og eg gjekk på dei festane vi var bedne til. Ein gong fekk vi snusen i at to unge menn, litt i periferien av våre krinsar, hadde bedt oss på fest for å ha noko å le av. Dei hadde altså ikkje planlagt overfall, mishandling, voldtekt eller liknande. Dei hadde planlagt å le. Men det skulle vi altså ikkje ha noko av, på ingen måte. Med dagens språk kunne ein vel seie at vi med eitt kravde resspekt. Vi skulle beint fram slutte å gå på fest, skulle vi. Ingen skulle le av oss. På den flittig besøkte brodeributikken, litt på skrå over gata for kafé Viking, kjøpte vi oss kvar vårt broderi og reiste heim til foreldra mine til helga. Til mor mi sa vi at vi hadde slutta å reke ute laurdagskveldane. Heretter skulle vi brodere. ”Å, vi får no sjå til neste helg,” sa mor. Og det viste seg då og at det ikkje skulle meir enn ein broderande laurdagskveld til før vi fekk livsmotet tilbake.

Broderiet vart ferdig til slutt!

Bortsett frå eit og anna kafé- og kinobesøk, vart kveldane i resten av veka brukte til lekser. Men ei tid fann firerbanden ut at vi må lette litt på trykket, så vi tok til å gå ein tur ut onsdagskveldane. Vanlegvis svima vi rundt utan å ha føre oss noko særleg, men ein onsdagskveld vart vi råka av akutt kreativitet. Vi stod med eitt framom ein stabel dreneringsrør, store, tunge sementrør. Eit slikt rør tok vi med oss og tenkte at det sikkert kunne nyttast til eitkvart. Hjernene arbeidde raskt, og vips hadde vi kome fram til at Arne skulle ha reist til Ørsta på kino, utan oss! Kunne han ikkje ha godt av ei kjølig mottaking når han kom heim? Vi handla resolutt, tok oss inn på hybelen, rulla sementrøret inn i dyna som låg samanrulla inn mot veggen slik brukvisa var før sovesofaen vart allemannseige.

Rør i Volda
Dagen etter gjekk vi frydefullt rundt på skolen og høyrde på at andre fekk skulda. Men då hybelvertinna til Arne kunne fortelje at ho hadde høyrt jentefnising frå kjellaren denne kvelden, vart det rimeleg fort avslørt kven som stod bak.

(Det kan kome meir.)