Då eg gjekk i fjerde klasse på Brautaset, fekk læraren oss til å skrive ættebok. Vi tok til i midten av ei skrivebok, og så gjekk farssida ein veg og morssida den andre. Ho Besta på loftet vart flittig rådspurt, og mange sider vart fylte. Det mest eksotiske eg kan minnast at eg kom over i dette arbeidet, var ein som kom gåande frå Austefjorden og fann seg kjerring på Vatne. Det skulle visst elles ha vorte fort bestemt, dei tok seg ikkje mykje tid til å kjenne etter om det var den store kjærleiken når ei enkje og ein kjerringlaus mann møttest så høveleg. Elles var det ørstingar og ørstingar, frå forskjellige grender, rett nok, men det verka ikkje som nokon hadde vore ut or bygda nokon gong. Eg var hjartans misunneleg på Inger som hadde slekt heilt oppe i Nordland. Lærar Simon tok av eigne pengar og premierte ættebøkene våre, tre kroner var 1. premie, to kroner andrepremie og ei krone tredjepremie. Eg, og mange med meg, fekk tredjepremie. Førstepremien gjekk til ei som var i slekt med Berte Kanutte Årflot, og såleis hadde rike kjelder å ause av.
Det vart med dette dykket i ættesoga for min del, sidan høyrde eg knappast etter når dei vaksne hadde slektsprat føre seg. Begge besteforeldra mine på farssida kom frå store syskenflokkar og hadde syskenbarn i søkk og kav, så av tre- og firmenningar har eg langt fleire enn eg veit om. Då eg kom på ungdomsskulen og fekk fleire kjenningar, kunne dei heime alltid fortelje kven eg var i slekt med og korleis, men det var så mykje anna å vere oppteken av, så eg la det sjeldan på minnet. Så no sit eg her, som eit fåvit i ættesoge.
Det har nok lege djupt i menneskenaturen det å halde greie på slektsband. Sjå berre på dei lange ættetavlene i Bibelen og i dei islandske ættesogene. Hos mange urfolk er og det å kunne halde greie på mangslungne slektsband ein del av den nedervde kunnskapen. I vår tid har vi meir eller mindre profesjonelle slektsgranskarar og bygdebokskrivarar til å ta seg av slikt, så kunnskapen kjem no ikkje reint bort heller, om mange med meg let vere å lære denne leksa i unge år.
Vatne i gamle dagar, her ættar eg frå.
”Stor arv det er for mannen av godtfolk vera fødd”, står det i songen. Baksida av den medaljen i ei tid som heldt nøye greie på slektsbanda, kunne vere at det kjendest heller stussleg å ikkje kome frå godtfolk. Var ein av ei ætt som ikkje var rekna mellom dei ”gode”, vart gjerne stempelet hengande ved. Mang ei svigerdotter eller svigerson fekk vel merke at ho eller han ikkje kom frå godt nok folk, tenk berre på alle forteljingar og romanar om storkarsguten, eller odelsjenta, som gifte seg under sin stand. Så det er vel ikkje alltid slik at det gamle er godt. Eg kan vanskeleg tenkje meg ei svigermor no for tida som går tre-fire ættled attende på leit etter dårleg arv. Og om nokon skulle gjere det, ville vel neppe svigerkandidaten ha teke det på alvor.Ein kan elles gje seg til å filosofere over kva ”godtfolk” eigentleg er. For meg held det lenge at eg har trufaste kvardagsslitarar å stydje meg på. ”Godtfolk” treng slett ikkje vere ”storfolk”.
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar